Machteloos toekijken bij een karaktermoord

Goed nieuws voor de twitteraars onder ons: Johan de Witt, of wat er van hem over is na zijn gruwelijke dood, is tijdelijk opgestaan. Als goedaardige trol, dat dan weer wel. Zoek hem maar eens op: @johandewitt1672. Maar wees er snel bij want je kunt hem slechts volgen tot 20 augustus. Daarna – spoiler alert! – wordt hij samen met zijn broer opnieuw gelyncht.

Aanleiding voor deze wederopstanding is de herdenking het Rampjaar. Dit jaar is het exact 350 jaar geleden dat ons land, toen beter bekend als de Republiek, werd overrompeld door vier vijanden. De  koningen van Engeland en Frankrijk en de bisschoppen van Munster en Keulen sloegen de handen ineen om ons rijke landje een lesje te leren.

Het scheelde weinig of de Republiek was in 1672 door deze vijanden vernietigd. De succesvolle invasie zorgde voor paniek onder bevolking en regenten, waardoor de roep om een prins van Oranje als militair leider en redder in nood steeds krachtiger werd. Zeer tegen de zin van de leider van de Republiek, raadpensionaris Johan de Witt, die de jonge prins Willem III al jaren buiten de macht wist te houden. Hij had namelijk een broertje dood (sorry, kon de woordspeling niet laten) aan erfopvolging door talentloze monarchen. Je voelt hem al, die houding werd de raadpensionaris niet in dank afgenomen. Al snel ontstond parallel aan de invasie een heuse pamflettenoorlog waarin de raadpensionaris, maar ook zijn broer Cornelis, als verraders van Oranje, volk en vaderland werden weggezet. De broers zouden corrupt zijn, Johan had het landleger opzettelijk verwaarloosd, Cornelis zou admiraal De Ruyter gedwarsboomd hebben en meer fraais. Als je dus denkt dat kwaadaardige trollen alleen in onze tijd het wereldbeeld vertroebelen met fake news en giftige complottheorieën, kan ik je teleurstellen: niets is minder waar. Meer dan een miljoen pamfletten werden er gedrukt in het Rampjaar. Een lastercampagne die nog het meest te vergelijken is met de giftige tweets en posts die onze social media tegenwoordig zo zuur maken. Het resultaat: een bloederige karaktermoord. Neem dat letterlijk.

Maar goed, nu is Johan de Witt dus terug. Voor even. Je kunt door zijn ogen de heftigste gebeurtenissen uit het Rampjaar herbeleven. Een prachtig mediaproject van het Haags Historisch Museum in aanloop naar een tentoonstelling over het Rampjaar (2 juli tot 13 november) waarvoor ik het voorwerk mocht doen. Kenner Ineke Huysman wees me de weg in de (gedigitaliseerde) correspondentie van Johan de Witt waardoor we hem in tweets kunnen laten reageren op gebeurtenissen uit het Rampjaar door te citeren uit zijn eigen brieven. Historicus Luc Panhuysen bracht ons bovendien op het idee om trollen op de tweets te laten reageren. Zo krijgt Johan steun van schoonzus Maria van Berckel, speelt zijn opvolger Gaspar Fagel subtiel dubbelspel en wordt de raadpensionaris regelmatig vervloekt door het volk via de accounts van Willem Janszoon en Trijntje van Gouda. En dus kijken we machteloos toe hoe de bekwame leider van de Republiek meegesleurd wordt in een maalstroom van tegenslagen, valse beschuldigingen en vileine complottheorieën.

Hoe dat afloopt heb ik al verklapt.